راه‌اندازی یک کارگاه بلوک‌زنی از جمله کسب‌وکارهای صنعتی مرتبط با ساخت‌وساز است که برای رسیدن به بهره‌وری و موفقیت، برنامه‌ریزی دقیق در زمینه ابعاد و امکانات کارگاه اهمیت بالایی دارد. یکی از مهم‌ترین سؤالات پیش از راه‌اندازی این کارگاه تعیین مساحت مناسب برای مکان تولید است. در این مقاله به بررسی دقیق مساحت کارگاه بلوک‌زنی و عوامل مؤثر بر انتخاب مساحت می‌پردازیم.

عوامل تعیین‌کننده مساحت کارگاه بلوک‌زنی

مساحت کارگاه بلوک‌زنی به عوامل متعددی بستگی دارد که هر کدام می‌توانند تأثیر قابل‌توجهی بر اندازه نهایی فضای موردنیاز داشته باشند. در ادامه هر یک از این عوامل به‌تفصیل بررسی می‌شود.

سطح تولید روزانه و نوع دستگاه بلوک‌زنی

یکی از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده، میزان تولید روزانه بلوک‌ها و نوع دستگاه‌های مصرفی است. دستگاه‌های بلوک‌زنی به سه دسته دستی، نیمه‌اتوماتیک و اتوماتیک تقسیم می‌شوند.

• دستگاه‌های دستی به فضای کمتری نیاز دارند، اما ظرفیت تولید محدود است.
• دستگاه‌های نیمه‌اتوماتیک نیاز به فضایی بیش‌تر برای تجهیزات و فرایند تولید دارند.

دستگاه‌های تمام‌اتوماتیک با ظرفیت بالا نیازمند فضای بزرگ‌تر برای نصب ماشین‌آلات، انبار مواد اولیه و تجهیزات جانبی هستند.
به‌عنوان‌مثال، منابع صنعتی توصیه می‌کنند برای کارگاه‌های کوچک با دستگاه نیمه‌اتوماتیک حداقل ۲۰۰ تا ۵۰۰ مترمربع و برای کارگاه‌های صنعتی با دستگاه‌های اتوماتیک، فضایی بیش از ۱۰۰۰ مترمربع در نظر گرفته شود.

نوع و ابعاد بلوک‌های تولیدی

ابعاد بلوک‌هایی که در کارگاه تولید می‌شوند، مستقیماً بر فضای موردنیاز تأثیر دارند. بلوک‌های بزرگ‌تر نیازمند قالب‌های بزرگ‌تر و فضای بیشتر برای خشک‌کردن هستند. همچنین تنوع قالب‌ها و نیاز به انبارکردن قالب‌های مختلف، فضای اضافی بیشتری می‌طلبد. به‌طورکلی، قالب‌بندی و انبار آن‌ها باید بادقت برنامه‌ریزی شود تا فضای کافی در اختیار باشد.

نیاز به انبار مواد اولیه

مواد اولیه مانند سیمان، ماسه، شن و آب بخش مهمی از فرایند تولید بلوک هستند و نیاز به فضای انبار مناسب دارند. حجم مواد اولیه باید به‌گونه‌ای باشد که تولید به‌صورت پیوسته و بدون وقفه انجام شود. انبار باید به‌گونه‌ای طراحی شود که دسترسی سریع و آسان برای شارژ خط تولید فراهم آورد و همچنین از نظر شرایط نگهداری (دما، رطوبت) مناسب باشد.

عوامل موثر بر مساحت کارگاه بلوک زنی

برای احداث کارگاه بلوک‌زنی به چه مدارکی نیاز است؟

فضای موردنیاز برای خشک‌کردن بلوک‌های تولیدشده

خشک‌کردن بلوک‌ها یکی از روندهای حیاتی تولید است که نیاز به فضای مجزا با تهویه و شرایط مناسب دارد. بلوک‌ها باید به مدت معینی خشک شوند تا استحکام مناسب کسب کنند. وجود فضای خشک‌کردن کافی، مانع از انباشت بلوک‌ها و آسیب به کیفیت محصول می‌شود. در برخی مناطق، استفاده از سایبان یا سالن‌های پوشیده برای محافظت بلوک‌ها در برابر باران و نور خورشید نیز ضروری است.

فضای مجزا برای ماشین‌آلات و تعمیرات

برای نگهداری و تعمیر تجهیزات و ماشین‌آلات کارگاه، فضای مناسبی باید اختصاص داده شود. این بخش شامل فضای کار برای فعالیت‌های تعمیراتی، نگهداری دوره‌ای و انبار ابزارآلات است که باعث افزایش طول عمر دستگاه‌ها و کاهش خرابی‌ها می‌شود. عدم وجود این فضا منجر به توقف‌های مکرر خط تولید و کاهش بهره‌وری می‌شود.

دسترسی به مسیرهای حمل‌ونقل و موقعیت جغرافیایی کارگاه

موقعیت مکانی کارگاه بلوک‌زنی و دسترسی به راه‌های حمل‌ونقل یکی از عوامل مهم در تعیین مساحت و انتخاب زمین است. دسترسی آسان به منابع اولیه مانند معادن شن و ماسه، بازار مصرف، و مسیرهای ترانزیت به کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل کمک می‌کند. همچنین دور بودن از مناطق مسکونی و آلوده‌کننده محیط‌زیست اهمیت دارد تا مشکلات مربوط به آلودگی صوتی و گردوغبار به حداقل برسد. زیرساخت‌هایی مانند دسترسی به برق سه‌فاز، آب، و جاده‌های مناسب برای کامیون‌ها نیز باید در انتخاب زمین لحاظ شود.

“برای راه‌اندازی یک کارگاه بلوک‌زنی دستی با ظرفیت متوسط، ابعاد زمینی در حدود 1000 مترمربع مناسب است. این فضا امکان تولید، انبار و خشک کردن بلوک‌ها را فراهم می‌کند و صرفه اقتصادی خوبی دارد.” — ایران تکنیک

مساحت‌های معمول و استاندارد برای کارگاه‌ها

بر اساس منابع معتبر و تجربه‌های صنعتی، مساحت مناسب برای انواع کارگاه‌های بلوک‌زنی باتوجه‌به نوع کارگاه، ظرفیت تولید و تجهیزات مورداستفاده متفاوت است. در ادامه، دسته‌بندی و مساحت‌های معمول بر اساس نوع کارگاه ارائه شده است:

برای کارگاه‌های دستی متوسط، 1000 مترمربع زمین به طور معمول فضای کافی برای نصب دستگاه‌های دستی، نگهداری مواد اولیه و فضای خشک‌کردن بلوک‌ها فراهم می‌کند.

هرچند کارگاه‌هایی با مساحت‌های کمتر از 200 مترمربع ممکن است وجود داشته باشند، اما این اندازه با محدودیت‌های جدی در تولید، انبار و خشک‌کردن بلوک مواجه است و معمولاً از نظر اقتصادی به‌صرفه نیست.

در کارگاه‌های صنعتی که از دستگاه‌های اتوماتیک یا نیمه‌اتوماتیک استفاده می‌کنند، مساحت زمین موردنیاز بسیار وابسته به حجم تولید روزانه، نوع دستگاه و شرایط جغرافیایی محل است. به‌عنوان نمونه، دستگاه مدل TP.RN1015-II نیازمند حداقل 400 مترمربع فضا با ارتفاع حدود 6 متر است، در حالی که مدل‌های بزرگ‌تر تا 1300 مترمربع یا بیشتر زمین می‌طلبند.

موقعیت جغرافیایی کارگاه و دسترسی آن به بازار و مواد اولیه می‌تواند بر انتخاب مساحت نیز تأثیرگذار باشد؛ نزدیک بودن به مناطق پر ساخت‌وساز می‌تواند نیاز به فضای انبار کم‌تری ایجاد کند زیرا روند توزیع سریع‌تر خواهد بود.

انواع ماشین‌آلات بلوک‌زنی و تأثیر آنها بر فضای موردنیاز

ماشین‌آلات بلوک‌زنی نقش بسیار مهمی در تعیین ظرفیت تولید و در نتیجه فضای موردنیاز کارگاه دارند. شرکت ماشین‌سازی تیام با تولید انواع دستگاه‌های بلوک‌زن دستی، نیمه‌اتوماتیک و اتوماتیک، نمونه‌های برجسته‌ای از این تجهیزات را عرضه کرده که هر کدام ویژگی‌ها و نیازمندی‌های فضایی متفاوتی دارند.

دستگاه بلوک‌زن دستی (Manual Block Machine)

این نوع دستگاه‌ها کمترین فضای لازم را می‌طلبند و معمولاً برای تولیدات کوچک یا کارگاه‌های نیمه‌صنعتی مناسب‌اند.

• فضای موردنیاز: پایین، حدود ۲۰۰ مترمربع برای نصب دستگاه و انبار مواد اولیه
• ظرفیت تولید محدود و نیازمند نیروی انسانی بیشتر برای کارکرد دستگاه
• مناسب برای تولید بلوک‌های استاندارد در ابعاد متوسط
• به دلیل ابعاد کوچک دستگاه، فضای تعمیر و نگهداری نیز محدود است
• دستگاه‌های دستی باعث می‌شوند کارگاه کوچک‌تر و کم‌هزینه‌تر باشد؛ اما ظرفیت تولید پایین و نیروی انسانی بیشتر لازم است.

بهترین ماشین های بلوک زن اتوماتیک و دستی

دستگاه بلوک‌زن نیمه‌اتوماتیک (Semi-Automatic Block Machine)

دستگاه‌های نیمه‌اتوماتیک فضای بیشتری نسبت به نمونه‌های دستی نیاز دارند؛ زیرا تجهیزات جانبی مانند میکسر جداگانه یا مخزن اضافی برای مواد اولیه به آنها افزوده می‌شود.

• فضای موردنیاز: حدود ۴۰۰ تا ۸۰۰ مترمربع شامل بخش تولید، انبار مواد و خشک‌کردن بلوک‌ها
• تولید با سرعت بالاتر و کیفیت بهتر نسبت به دستگاه‌های دستی
• نیاز به فضای مناسب برای نگهداری و تعمیرات کوچک در محل تولید وجود دارد
• دستگاه‌های نیمه‌اتوماتیک ضمن افزایش مدیریت فضا نیازمند سالن‌هایی با بخش‌های مجزا برای میکسرها، انبارها و تعمیرات هستند.

در ماشین‌سازی تیام مدل‌هایی با فشار هیدرولیکی و ویبره تنظیم شونده تولید می‌شود که ضمن افزایش بهره‌وری، نیاز به فضای بیشتر برای تجهیزات هیدرولیک و پنل‌های کنترلی دارند.

دستگاه بلوک‌زن اتوماتیک (Fully Automatic Block Machine)

بالاترین سطح فناوری ساخت بلوک را شامل می‌شود که ماشین‌سازی تیام در تولید این نوع دستگاه‌ها موفق عمل کرده است. این دستگاه‌ها به فضای قابل‌توجهی نیاز دارند:

• فضای موردنیاز: از ۸۰۰ مترمربع تا بیش از ۱۳۰۰ مترمربع بر اساس مدل و تعداد قالب‌ها
• دارای سیستم‌های مدرن مانند PLC برای تنظیم دقیق عملیات، سیلو ذخیره‌سازی مواد اولیه، سیستم ویبره با تنظیم سرعت و قابلیت تعویض قالب‌های متعدد
• فضای مجزا برای مخازن ذخیره‌سازی مواد اولیه (سیلوها) ضروری است که حجم قابل‌توجهی دارد
• نیازمند سالن‌های بزرگ با ارتفاع حداقل ۶ متر برای نصب دستگاه‌ها و زیرساخت‌های جانبی
• به دلیل پیچیدگی و تعداد زیاد قطعات متحرک، فضای نگهداری و تعمیرات بزرگ نیز الزامی است
• دستگاه‌های اتوماتیک علاوه بر فضای وسیع، نیاز به زیرساخت‌های صنعتی، برق سه‌فاز قوی، سیستم‌های ایمنی و تجهیزات جانبی دارند که همه اینها بر گستردگی طراحی فضا اثرگذارند.

نمونه دستگاه بلوک‌زن اتوماتیک ۶ قالبه ماشین‌سازی تیام با ظرفیت بالا و سیستم کنترل PLC از بهترین تجهیزات در بازار است که نیاز به فضای مخصوص نصب و بهره‌برداری دارد.

طراحی کارگاه بلوک‌زنی باید به‌گونه‌ای باشد که مسیر جابه‌جایی مواد اولیه، بلوک‌های تولید شده و تجهیزات تعمیر بهینه و ایمن باشد تا عملیات تولید مختل نشود.

طراحی و چیدمان فضای کارگاه

طراحی دقیق و اصولی فضای کارگاه بلوک‌زنی از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند نقش کلیدی در بهبود بهره‌وری، افزایش کیفیت تولید و راحتی کارکنان داشته باشد. در ادامه به طور کامل و باتوجه‌به منابع معتبر، نکات کلیدی در طراحی و چیدمان کارگاه آورده شده است:

کف زمین و زیرسازی

کف زمین باید با بتن مسطح شده و زیرسازی محکم ساخته شود تا بتواند وزن دستگاه‌های بلوک‌زنی و تجهیزات جانبی را تحمل کند. این موضوع به‌ویژه در کارگاه‌هایی با دستگاه‌های نیمه‌اتوماتیک و اتوماتیک که وزن ماشین‌آلات زیاد است، اهمیت دوچندان دارد. مقاومت کف باید در برابر فشار و لرزش ماشین‌ها قوی باشد تا طول عمر تجهیزات را افزایش دهد و از مشکلات فنی جلوگیری شود.

فضای مجزا برای انبار مواد اولیه و محصول نهایی

بهتر است بخش انبار مواد اولیه مانند سیمان، ماسه و شن به‌صورت جداگانه و با دسترسی آسان به ماشین‌آلات تخصیص یابد. این فضا باید به طور مناسبی محافظت شده و شرایط دمایی و رطوبتی مناسب برای حفظ کیفیت مواد فراهم باشد. انبار محصولات نهایی نیز باید فضای کافی برای نگهداری بلوک‌ها و جلوگیری از آسیب‌دیدگی داشته باشد و مسیر انتشار آن از انبار به محل بارگیری بهینه طراحی شود.

مکان خشک‌کردن بلوک‌ها با تهویه مناسب

خشک‌کردن بلوک‌های تولیدشده یکی از مراحل ضروری است که نیازمند فضای جداگانه با تهویه خوب و شرایط محیطی کنترل شده است. این فضا می‌تواند به‌صورت سالن سرپوشیده یا باز با سایبان باشد تا بلوک‌ها در معرض باران یا نور مستقیم خورشید قرار نگیرند. تهویه مناسب باعث کاهش رطوبت و افزایش کیفیت بلوک‌های نهایی می‌شود.

فضای کار برای نصب، تعمیر و نگهداری ماشین‌آلات

بخشی از کارگاه باید به فعالیت‌های نگهداری، تعمیرات دوره‌ای و تنظیم دستگاه‌ها اختصاص یابد. وجود این فضا به حفظ عملکرد مستمر ماشین‌آلات کمک می‌کند و توقف‌های غیرمنتظره خط تولید را کاهش می‌دهد. همچنین انبار ابزارآلات و قطعات یدکی باید در نزدیکی این بخش قرار داشته باشد.

محل استراحت و دفتر مدیریت با دسترسی آسان

برای افزایش راحتی کارکنان و مدیریت بهتر خط تولید، فضای اداری و محل استراحت باید در موقعیتی قرار گیرد که دسترسی سریع به‌تمامی بخش‌های کارگاه داشته باشد. این دفتر می‌تواند شامل دفاتر مدیریت، کنترل کیفیت و اتاق‌های استراحت باشد و امکانات بهداشتی مناسبی نیز در نظر گرفته شود.

دسترسی به برق سه‌فاز و شبکه آب صنعتی

از مهم‌ترین زیرساخت‌ها در کارگاه بلوک‌زنی، دسترسی به برق سه‌فاز است که نیاز تأمین انرژی دستگاه‌های سنگین تولید را برآورده می‌کند. همچنین شبکه آب صنعتی برای تأمین نیازهای مخلوط‌سازی بتن و شستشو الزامی است. طراحی لوله‌کشی آب باید به نحوی باشد که در دسترس بخش‌های میکسر و دستگاه‌های بلوک‌زنی قرار گیرد.

نکات تکمیلی طراحی نقشه

• مسیرهای تردد داخلی باید به‌گونه‌ای باشد که حرکت ماشین‌آلات حمل بلوک و مواد اولیه بدون تداخل انجام شود.
• باید نقاط دسترسی ایمنی و تجهیزات اضطراری مانند کپسول آتش‌نشانی و جعبه کمک‌های اولیه در دسترس باشند.
• استفاده از تابلوهای هشداردهنده و راهنمای ایمنی در بخش‌های مختلف کارگاه لازم است.
• در محل‌های عمومی و قسمت‌های قابل‌دسترسی برای کارکنان، تهویه مناسب و نورپردازی کافی پیش‌بینی شود.

مطالعات نشان داده است که رعایت این نکات و طراحی اصولی فضای کارگاه بلوک‌زنی به کاهش هزینه‌ها، افزایش بهره‌وری و حفظ سلامت کارگران کمک شایانی می‌کند.

نکات تخصصی

1. اهمیت قرارگیری کارگاه نزدیک به مناطق پر ساخت‌وساز برای کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و سرعت تحویل سفارش
2. ارتفاع استاندارد فضای کارگاه معمولاً حداقل 6 متر است تا فضای کافی برای عملیات و تهویه فراهم شود

استفاده از تکنولوژی‌های اتوماتیک می‌تواند تا حد زیادی مساحت لازم را کاهش دهد اما نیاز به فضای تخصصی تعمیرات و نگهداری را افزایش می‌دهد.

انتخاب مساحت مناسب برای کارگاه بلوک‌زنی یک تصمیم حیاتی است که به طور مستقیم روی بهره‌وری و صرفه اقتصادی تأثیر می‌گذارد. مساحت بین 400 تا 1300 مترمربع، بسته به نوع دستگاه و ظرفیت تولید، معمولاً گزینه بهینه به شمار می‌رود. در عین حال، رعایت نکات تخصصی مثل زیرسازی کف، دسترسی مناسب، فضای انبار و عملیات ضروری برای افزایش کارایی و موفقیت پروژه اهمیت دارد.